Wie kritiek levert op fout taalgebruik…

Vanochtend kreeg ik een artikel uit het AD onder ogen. In het artikel ‘Een meisje die’ of ‘een meisje dat’? leverde Özcan Akyol kritiek op de onzorgvuldige manier waarop we tegenwoordig omgaan met onze eigen taal. Het meest schrijnende voorbeeld vond Özcan Akyol het aantal mensen dat zegt ‘een meisje die’.

Taalfouten steeds minder vaak gezien als probleem

Nu moet ik bekennen dat ik me wel kan vinden in de ergernis van deze heer. Inderdaad hoor en lees je steeds vaker dergelijke fouten. Het lijkt er zelfs op dat er steeds minder mensen zijn die dat als een probleem zien. En dat is natuurlijk het grootste probleem. Voor fouten die zonder morren worden geaccepteerd, is immers geen oplossing nodig. Waarom zou je dan als taalpurist de strijd nog aangaan? Het lijkt vergeefse hoop.

Strijd tegen taalverloedering

Toch zou ook ik de strijd niet zomaar opgeven. Ik zou alleen wel iets willen toevoegen aan de benadering van Özcan Akyol. Het is namelijk best makkelijk om aan te geven wat anderen verkeerd zeggen, maar daar bereik je niet zo veel mee. In het hele artikel wordt nergens uitgelegd waarom ‘een meisje die’ fout is. Natuurlijk snap ik dat het niet gemakkelijk is om dat soort taalperikelen uit te leggen, maar zonder toelichting kun je niet verwachten dat de ander het de volgende keer wel goed zegt.

Oftewel… wie kritiek levert op fout taalgebruik, moet ook met de billen bloot.

Toelichting op taal

Om de oprukkende taalverloedering een halt toe te roepen, zal ik proberen het taaldilemma toe te lichten: Het woord ‘meisje’ is onzijdig (een het-woord) en naar onzijdige woorden wordt altijd verwezen met dat. Als er ‘een jongen’ had gestaan, was het verwijswoord die wel goed geweest. ‘Jongen’ is namelijk een de-woord. Oftewel bij het woord ‘meid’ was het verwijswoord die ook goed geweest. Je zegt immers ook ‘de meid’.

Is deze uitleg nog te vaag? Wellicht biedt de volgende situatieschets dan uitkomst. Stel dat je met een vriend in een ruimte vol mensen zit. Je ziet een meisje met blauw haar en wijst je vriend op haar. Wat zeg je tegen je vriend?
1- Kijk, die meisje!
2- Kijk, dat meisje!

Waarschijnlijk kies je hier automatisch voor de juiste optie, namelijk zin 2. In dit voorbeeld staat het verwijswoord direct voor het woord waarnaar het verwijst en dat maakt het de zaak een stuk eenvoudiger. Dit foefje geldt natuurlijk ook in andere gevallen, zoals:
– Kijk, die jongen!
– Kijk, die meid!
– Dat meisje met dat blauwe haar — > (Kijk, dat blauwe haar!)

P.S.: In het AD-artikel staat trouwens ook een taalfout. In de derde alinea staat namelijk: ‘…, dus ik schaam er soms zelfs een beetje voor.’ De Stentor heeft hetzelfde artikel geplaatst, maar daar is de zin aangepast in: ‘…, dus ik schaam me er soms zelfs een beetje voor.’ De redactie van de Stentor verdient daarmee zeker een pluim!